МБДОУ Кэскил24
ТУЛАЛЫЫР ЭЙГЭҔЭ УОННА ТЫЛ САЙДЫЫТЫГАР

АҺАҔАС ДЬАРЫК СЦЕНАРИЙА

Темата: «Тыа кыыллара»

Иитээччи:
Алексеева Марина Вячеславовна 2016с.

Сыала-соруга:
· тыа кыылларын туһунан билиилэрин чиҥэтии; · оҕо болҕомтотун, тылын, толкуйдуур дьоҕурун сайыннарыы.
Туттуллар матырыйаал:
проектор, экран, хартыыналар (куобах, эһэ, бөрө, тииҥ, саһыл; тыа, харыйа, талах, чөҥөчөк, арҕах), «Ким тугу сөбүлүүр» диэн оонньууга хартыыналар, оонньуур Лунтик, конструктор.
Дьарык барыыта:
Оҕолор бары олоппоско олороллор. - Оҕолоор, бары төгүрүккэ турдубут эрэ уонна «Үтүө күнүнэн» диэтибит. - Билигин кыратык ооньуохпут. Оонньуу «Куобахчаан». Маҕан куобах олорор, Кулгаахтарын хамсатар, Бу маннык,бу маннык, Кулгаахтарын хамсатар. Куобахчаан олорон тоҥмут, Илиилэрин сылытыах, Лас,лас,лас,лас, Илиилэрин сылытыах. Куобахчаан Туран тоҥмут, Атахтарын сылытыах, Топ,топ,топ,топ, Атахтарын сылытыах. Куобаҕы бөрө куттаабыт, Куобахчаан куотан хаалбыт. Оҕолор бары куоталлар. Ааны тоҥсуйаллар – оонньуур Лунтик киирэр. - Оҕолоор, көрүҥ эрэ, биһиэхэ ким эрэ кэллэ. - Кимий оҕолор бу? (Лунтик). - Лунтигы кытта дорооболоһуоххайын эрэ. - Лунтик биһиэхэ улахан көрдөһүүлээх кэлбит. Кини тыаҕа кыылларга күүлэйдии барыан баҕарар, ол гынан баран, соҕотоҕун барарын куттанар эбит. Биһиги, оҕолор, Лунтикка көмөлөһөбүт? Кинини кытта тыаҕа барсабыт дуо? - Бүгүн биһиги тыа кыылларын кытта билсиэхпит, онтон Лунтик биһиэхэ суолу көрдөрүөҕэ. Музыка тыаһыыр, экраҥҥа айылҕа ойуута көстөр, онно –харыйа, талах, тиит мас, чөҥөчөк, арҕах, харыйа уруһуйа көстөр. - Оҕолоор, оол-ол харыйа, талах,тиит мас, чөҥөчөк, арҕах, харыйа көстөр дии. Экраны көрөдөрөр. - Билигин биһиги харыйаҕа баран тохтуохпут. Музыка тыаһыыр. Харыйа ойуута көстөр. - Харыйаҕа кэллибит. Манна ким саспыта буолуой, таайыаххайын эрэ: Тула өттүбүн көрүнэбин, Туохтан эрэ дьиксинэбин, Ойуур тыаларын кэрийэбин,
Албынныыры сатыыбын – диир баар уһу. (Саһыл) - Саамай сөп, саһыл. Экраҥҥа саһыл ойуута көстөр. Эмиэ музыка тыаһыыр. Таллах көстөр. - Талахха тиийэн кэллибит. Ким манна саһарый? Таабырынна таайыҥ эрэ: Хонууга да хоройдорбун, Сааһыттан саһабын, Ойуурга да олордорбун Саһылтан куттанабын.(Куобах) Экраҥҥа куобах ойуута көстөр. Музыка тыаһыыр, салҕыы тиит мас ойуута көстөр. - Аны тиит маска тиийэн кэллибит дии. Ким манна олороруй? Таайыҥ эрэ: Тииттэн тииккэ ыстанабын, Тэллэй хатаран хаһаанабын, Муох таһан оргул уйабын Мутук төрдүгэр туттабын. (Тииҥ) - Хантан биллигит? (оҕолор эппиэттэрэ) Тииҥ ойуута көстөр. Музыка тыаһыыр, чөҥөчөк көстөр. - Чөҥөчөккө кэллибит. Ким манна саспытый? Таайыҥ эрэ: Уһун түүҥҥэ улуйан Уубун хаммат муҥнаахпын, Сылгыны, ынаҕы тардан Сыаҕа, хаһаҕа харабын. (Бөрө) - Маладьыастар! Хантан биллигит? (оҕолор эппиэттэрэ) Бөрө ойуута көстөр. Музыка тыаһыыр, арҕахха тиийэбит. - Арҕахха тиийэн кэллибит. Ким манна олорор эбитий? Ойуурга олоробун, Саамай күүстээхпин, Арҕахха кыстыыбын, Кыһынын утуйабын – диир баар үһү. (Эһэ) - Хантан биллигит? Экраҥҥа эһэ ойуута көстөр. - Маладьыастар! - Оҕолоор, биһиги тыаҕа ханнык кыыллары көрүстүбүтүй? (оҕолор кыыллары ааттыыллар: куобах, эһэ, бөрө уо.д.а.) - Ким билэрий, бу кыыллар туох диэн ааттаналларый? (тыа кыыллара) - Тоҕо кинилэр инник ааттаналларый? (оҕолор эппиэттэрэ) - Оҕолор, Лунтик эһигини кытта «Ким тугу сөбүлүүр» диэн оонньууну оонньуон баҕарар. - Миэхэ, бу, остуолга кыыллар уонна астар ойуулара сыталлар. Манна эһиги таайыхтааххыт, ханнык кыыл тугу сөбүлүүрүн. Өйдөөтүгүт? - Холобур, куобах, моркуобу сөбүлүүр... - Билигин манна кэлиэҕэ Ася уонна ойуулары ылан көрдөрөр. - Оҕолор, Ася сөпкө таайда дуу? - Маладьыас, Ася! Инник салҕыы 4-5 оҕоҕо. - Маладьыастар!
- Уой, оҕолор, көрүҥ эрэ, Лунтикпыт наһаа хомойбут, кыылларга барыларыгар дьиэлээхтэр, онтон Лунтикка суох. - Киниэхэ дьиэ оҥорон биэрибит дуо? (оҕолор эппиэттэрэ) - Бары манна кэллибит эрэ, уонна манан Лунтикка биир улахан дьиэтэ тутан биэриэххэйин. Конструкторынан үлэ. - Маладьыастар! Наһаа үчүгэй дьиэни туттугут дии. Лунтик олус үөрдэ. - Оҕолор, биһиги Лунтигы кытта олус үчүгэйдик тыаҕа күүлэйдээн кэллибит.Онно ханнык кыыллары көрсүбүппүтүн этиэххэйин эрэ, бу кыыллар туох диэн ааттаналлар этэй! (тыа кыыллара). Тугунан аһыылларый? Ханна олороллоруй? Маладьыастар! - Оҕолор, бүгүҥҥү айаҥҥытын сөбүлээтигит? (оҕолор эппиэттэрэ) - Лунтик эмиэ олус астынна эһигини кытта тыаҕа күүлэйдиирин. Кини эһиэхэ махтанан туран наһаа үчүгэй кэһии аҕалбыт. Оҕолорго биирдии шоколад түҥэтэбин. - Оҕолор, Лунтикка баһыыбалыаххайын эрэ уонна «Көрсүөххэ диэри» диэххэйин.