Лейсан Сатдарова,

учитель родного языка и литературы первой квалификационной категории

МАОУ «Средняя общеобразовательная школа №1» города Нурлат Республики

Татарстан

Алсу Сагирова,

учитель русского языка и литературы высшей квалификационной категории

МАОУ «Средняя общеобразовательная школа №1» города Нурлат Республики

Татарстан

Интегрированный урок литературы и родной (татарской) литературы

в 8 классе

Тема урока: «Литература периода Великой Отечественной войны

(особенности)» / «Бөек Ватан сугышы чоры әдәбияты, аның үзенчәлекләре»

Цель урока: 1. Изучение влияния Великой Отечественной войны

на

литературу, раскрыть особенности литературы периода Великой Отечественной

войны.

2.

Формирование

способностей

правильно

выявлять

особенности

литературы периода Великой Отечественной войны.

3. Воспитание патриотизма и чувства гордости героизму воинов Великой

Отечественной войны. /

Максат: 1. Бөек Ватан сугышының татар әдәбиятына тәэсире, бу чорда

иҗат ителгән әсәрләрдә төп тема-проблемалар, чор стиленә хас үзенчәлекләр

хакында мәгълүмат бирү.

2. Бөек Ватан сугышы чорында иҗат ителгән әсәрләргә хас үзенчәлекләрне

таный белү күнекмәләре формалаштыру.

3. Патриотик тәрбия бирү, сугышчыларның батырлыгы белән горурлана

белү хисләре тәрбияләү.

Метод һәм алымнар:

рассказ, объяснение, беседа, работа с книгой,

демонстрация, опрос, частично поисковый.

Ход урока:

I Организационный этап.

II Постановка цели и задач урока. Мотивация учебной деятельности

учащихся.

III Актуализация знаний.

IV Первичное усвоение новых знаний.

V Первичная проверка понимания

VI Первичное закрепление

VII Информация о домашнем задании, инструктаж по его выполнению

VIII Рефлексия (подведение итогов урока)

Ход урока:

I Организационный этап.

Учитель №1:

Укучылар, исәнмесез, хәлләрегез ничек? Сез дәрескә

әзерме? Ә нинди дәресне башлап җибәрәбез? Әйе, әдәбият дәресен. Билгеле,

бүген дәресебез бик үзенчәлекле булачак. Без сезнең белән татар һәм рус

әдәбияты дәресләрен бергә үткәрәчәкбез.

Экранга игътибар итегез әле. Сез нинди рәсем күрәсез, бәлкем, бу рәсемне

күргәнегез

дә

бардыр.

Нәрсә

сурәтләнгән?

Бу

рәсем

нинди

темага

багышланган?

Дөрес,

бу

сугыш

темасы.

Рәсемнең

авторы

-

Аркадий

Александрович Пластов, исеме - “Фашист очып үтте”.

Укучылар, бүгенге темабыз да нәрсәгә багышланган дип уйлыйсыз? (Бөек

Ватан сугышына) ә әдәбият дәресе булгач, темабыз нинди булачак? (Бөек Ватан

сугышы чоры әдәбияты) Дөрес, Бөек Ватан сугышы чоры әдәбияты һәм аның

үзенчәлекләре.

Учитель №2:

Как называется тема нашего урока? («Особенности

литературы периода Великой Отечественной войны» Обратите внимание на

эпиграф нашего урока:

Үлем турында уйлама,

Илең турында уйла,

Илең турында уйласаң,

Гомерең озын була.

Укучылар, бу кемнең сүзләре? (Ф.Кәрим)

Русчага тәрҗемә итегез әле.

Не думай о смерти,

Думай о Родине,

Если будешь думать о Родине

Жизнь твоя будет длинна.

Люди!

Покуда сердца стучатся, -

помните!

Какою ценой завоёвано счастье, -пожалуйста,

помните!

Р. Рождественский

II Постановка цели и задач урока. Мотивация учебной деятельности

учащихся.

Учитель №2: Какие цели и задачи вы поставите?

В нашей стране наверно нет ни одной семьи, которой не коснулась

Великая Отечественная война. (Учащиеся рассказывают о своих дедах,

прадедах, участниках Великой Отечественной войны).

III Актуализация знаний

Учитель №2: В Великой Отечественной войне участвовали много поэтов

и писателей. Некоторых вы видите на экране, кого из них вы узхнали?

Учитель №1: Әйе, Бөек Ватан сугышында күп кенә татар язучылары да

катнашалар. Сез аларның кайберләрен экранда күрәсез. Кемнәрне таныйсыз?

IV Первичное усвоение новых знаний

Учитель №2: Прочитайте отрывки из стихотворений. О чем говорится в этих

произведениях?

Ах, война, что ж ты сделала, подлая:

стали тихими наши дворы,

наши мальчики головы подняли -

повзрослели они до поры,

на пороге едва помаячили

и ушли, за солдатом - солдат...

До свидания, мальчики! (Б. Окуджава)

Здесь птицы не поют,

деревья не растут,

и только мы плечом к плечу

врастаем в землю тут.

Горит и кружится планета,

над нашей родиною дым,

и, значит, нам нужна одна победа,

одна на всех -- мы за ценой не постоим.

(Б. Окуджава)

Мы легли у разбитой ели,

Ждем, когда же начнет светлеть.

Под шинелью вдвоем теплее

На продрогшей, сырой земле. (Ю.Друнина)

Я ушла из детства в грязную теплушку,

В эшелон пехоты, в санитарный взвод.

Дальние разрывы слушал и не слушал

Ко всему привыкший сорок первый год. (Ю.Друнина)

Учитель №1: Укучылар, мин сезгә әсәрләрдән өзекләр таратам. Игътибар

белән укыгыз, бу әсәрләрдә нәрсә турында сүз бара?

Сугышка, иптәшләр, сугышка!

Халыклар, басыгыз сафларга!

Бөтен ил бер булып чыгарбыз

Ватанны дошманнан сакларга! (“Сугышчы анты” Әхмәт Ерикәй)

Сугышка чакыру, патриотизм рухы

Юлбасарлар таптый җиребезне,

Ватан сугышына мин китәм.

Менә – балам. Син әнкәсе аның

Балабызны тотып ант итәм:

Синең өчен, шушы балам өчен,

Нәселем өчен, Туган ил өчен,

Мылтык тотып баскан җиремнән

Бер адым да артка чигенмәм. (Ф.Кәрим)

ант итү

Үләм икән, үкенечле түгел

Бу үлемнең миңа килүе,

Бөек җыр ул – Бөек Ватан өчен

Сугыш кырларында үлүе. (Ф.Кәрим) фидакарьлек

Бездә хәзер ямьле яздыр, иркәм,

Көн кояшлы, төннәр айлыдыр,

Идел буендагы бакчаларда

Сыерчыклар ярсып сайрыйдыр. (Ф.Кәрим) туган илне ярату, сагыну

Укучыларның фикерләрен тыңлау.



Дошманга каршы сугышка күтәрелергә чакырган әсәрләр, ант итү



Туган илне сагыну, аның бер генә икәнлеген аңлау



Җиңеп чыгуга ышаныч, фашизмга тирән нәфрәт.

Физкультминут

V Первичная проверка понимания

Учитель №2: Ребята, подумайте? Какие особенности присуще литературе

периода ВОв? Напишите, пожалуйста, на листочках? Работайте в группах.

Учитель №1: Укучылар, Бөек Ватан сугышы чоры әдәбиятына нинди

үзенчәлекләр

хас?

Фикерләрегезне

төркемнәрдә

эшләп,

алдагыздагы

кәгазьләргә тутырыгыз.

1.

Бөек Ватан сугышы чоры әдәбиятының темасы - сугыш, Туган илне

ярату, сагыну, саклау. (война, любовь к Родине, тоска)

2.

Еллар - 1941-1945

3.

Идеясе - Туган ил бер генә, аны сакларга һәм якларга кирәк, фашизм -

кешелек, яшәү дошманы. (Родина одна, её нужно защищать, фашизм -

враг человечества, жизни)

4.

Төп герой - совет солдаты, тыл кешеләре (советский солдат, люди

тыла)

5.

Жанр - поэзия, проза

6.

Пафос - героик, трагик

7.

Фәлсәфә - яшәү белән үлем

8.

Язучылар -

Учитель №2: Ребята, произведения какого жанра вы сегодня прочитали?

Скажите, почему во время Вов писатели больше писали стихотворные

произведения?

Изначально

преобладали

малые

поэтические

жанры:

лирическая

и

походная

песня,

рифмованный

лозунг,

стихотворный

репортаж,

басня,

сатирическая сказка и т.п. Некоторые песни поднимались до широких

эпических обобщений и подлинно всенародного звучания.

Учитель №1: Укучылар, әйтегез әле, сез бүген күбесенчә нинди әсәрләр

белән эшләдегез? (шигырьләр белән)

Ни өчен Бөек Ватан сугышы чорында әдипләр күбесенчә поэзиягә

мөрәҗәгать иткәннәр? (Сугыш чорында зур күләмле әсәрләр язарга мөмкинлек

булмаган, ә поэзия кыска күләмле жанр. Күңелдә туган хис-кичерешне лирик

әсәрләр ярдәмендә җиткерү җиңелрәк. Шигъри әсәрләр ярдәмендә кешене

сугышка өндәргә мөмкин булган.)

Окоп поэзиясе

VI Первичное закрепление

Учитель №1: Укучылар, Бөек Ватан сугышы чоры әдәбиятына нинди

үзенчәлекләр хас?

1.

Проза әсәрләренә карганда, шигъри әсәрләр беренче урында тора.

2.

Героик пафостагы әсәрләр иҗат ителә.

3.

Яшәү белән үлем фәлсәфәсе урын ала.

4.

Дошманга каршы сугышка күтәрелергә чакырган, Туган илне

сагыну турында, Җиңеп чыгуга ышаныч, фашизмга тирән нәфрәт тудырган

әсәрләр иҗат ителә.

Учитель №2: Ребята, давайте сравним особенности русской и татарской

литературы периода ВОв.

VII Информация о домашнем задании, инструктаж по его выполнению

1.

Сугыш темасына караган берәр шигырь ятларга.

2.

Рәсем буенча кечкенә хикәя язарга.

VIII Рефлексия (подведение итогов занятия)

Укучылар, нәрсә эшләргә тиеш идек?

Ничек эшләдек?

Нинди нәтиҗә ясадык?

Укучылар, дәресебез башында караган рәсемгә кире кайтыйк әле.

Язучы Ләбиб Лерон, Михаил Руушан шушы рәсемгә багышлап, сугыш

афәтен күрсәтеп шигырь язганнар.

Сарыклар үлән чемченә,

Тәмләп күши сыерлар.

Көтүче малай янына

Ала маэмай сыенган.

Шундый тып-тын, хозур!

Кинәт...

Маэмай куйды сагаеп

Ап-ак болытлар артыннан

Калкып чыкты самолет.

Сүрәнләнә төште кояш

Һәм маэмай куйды өреп.

Саргылт яфракларны җилләр

Алып китте бөтереп.

Шулчак чирәмнәрне өтеп

Йөгерде утлы аваз.

Тынлыкны чәрдәкләп үтте

Кайтаваз.

Йөзтүбән капланды малай,

Канда-башы йөзе, кул.

-Утырт әле, самолет! - дип

Кычкырмакчы иде ул...

Фашист очып үтте.

Гүләү сүнеп бара, таралып.

...Бугазындагы төерен

Йоталмыйча тора эт...

Пастушок навек заснул,

Кнут и шапка рядом.

Мисершмита слышан гул

Над мычащим стадом.

Без хозяина Дружок

Тихо подвывает.

Что-то долго пастушок

Нынче отдыхает.

Смерть не тронула лица.

Где ты Божья сила?

Похоронку на отца

Мамка получила.

Не рыдала, не звала,

Только, вот, качалась.

Катька, та ещё мала,

Сильно испугалась.

Надо б стадо к дому гнать,

Скоро уже дойка.

Проглядела очи мать

И на сердце горько.

Стадо к вечеру придёт,

Только без Ванюши.

А фашист – тот упадет,

Огненною тушей!

Быел безнең илебезнең фашистларны җиңүенә 79 ел була. Бу бәйрәмгә

бөтен ил, халык әзерләнә. Һәркем үз өлешен кертергә тырыша. Без дә

укучылар

;

шушы матур бәхетле тормышыбызның кадерен белик, олыларга ихтирам,

кадер-хөрмәт күрсәтик. Кайда гына булсак та, транспортта булсак урын бирик,

күршебездәге картларга мәрхәмәтле, ярдәмчел булыйк. Аларның авыр, ачы

язмышларын истә тотып, картлыкларын хөрмәт итик. Дәресебезнең эпиграфы

теманы ачырга ярдәм иттеме?

В годы войны было написано множество лирических стихов, ставших

широко

известными

песнями.

Всеобщей

любовью

пользовались

песни

М.Исаковского («Огонёк», «В прифронтовом лесу»), А.Фатьянова («Давно мы

дома не были»), А.Чуркина («Вечер на рейде»), А.Жарова («Заветный камень»).

Помог ли эпиграф понять смысл нашего урока?

Большой популярностью пользовалась «Землянка» А.Суркова, именно в

стихе,

в

высокой

эмоциональной

речи

выразилась

необычайная

сила

патриотического воодушевления, владевшая поднявшимся на борьбу народом.

Стихи взывали с плакатов, их можно было увидеть на спичечном коробке

и на обёртке концентратов, они мелькали на броне танков, мчавшихся в атаку,

падали дождём листовок из самолётного люка, пронизывали собой радиоэфир и

стремились уместиться на газетной полосе рядом со сводкой Информбюро.

Прослушивание песни «Священная война».

Материалы к уроку

Сугышка, иптәшләр, сугышка!

Халыклар, басыгыз сафларга!

Бөтен ил бер булып чыгарбыз

Ватанны дошманнан сакларга!

(“Сугышчы анты” Әхмәт Ерикәй)

Сугышка чакыру, патриотизм рухы

Юлбасарлар таптый җиребезне,

Ватан сугышына мин китәм.

Менә – балам. Син әнкәсе аның

Балабызны тотып ант итәм:

Синең өчен, шушы балам өчен,

Нәселем өчен, Туган ил өчен,

Мылтык тотып баскан җиремнән

Бер адым да артка чигенмәм.

(Ф.Кәрим)

ант итү (дать клятву)

Үләм икән, үкенечле түгел

Бу үлемнең миңа килүе,

Бөек җыр ул – Бөек Ватан өчен

Сугыш кырларында үлүе.

(Ф.Кәрим)

Тугрылык (верность)

Бездә хәзер ямьле яздыр, иркәм,

Көн кояшлы, төннәр айлыдыр,

Идел буендагы бакчаларда

Сыерчыклар ярсып сайрыйдыр.

(Ф.Кәрим)

туган илне ярату, сагыну

(любовь к Родине, тоска по Родине)

Ах, война, что ж ты сделала, подлая:

стали тихими наши дворы,

наши мальчики головы подняли -

повзрослели они до поры,

на пороге едва помаячили

и ушли, за солдатом - солдат...

До свидания, мальчики! (Б. Окуджава)

Здесь птицы не поют,

деревья не растут,

и только мы плечом к плечу

врастаем в землю тут.

Горит и кружится планета,

над нашей родиною дым,

и, значит, нам нужна одна победа,

одна на всех -- мы за ценой не постоим.

(Б. Окуджава)

Мы легли у разбитой ели,

Ждем, когда же начнет светлеть.

Под шинелью вдвоем теплее

На продрогшей, сырой земле. (Ю.Друнина)

Я ушла из детства в грязную теплушку,

В эшелон пехоты, в санитарный взвод.

Дальние разрывы слушал и не слушал

Ко всему привыкший сорок первый год. (Ю.Друнина)