Коррекцион мǝктǝптǝ текстларны дɵрес итеп һǝм аңлап укырга

ɵйрǝтү.

Дɵрес уку- авазларны дɵрес ǝйтеп, текстны кычкырып, хатасыз

һǝм

салмак

уку

дигǝн

сүз.Хатасыз

укыганда,

бала

сүздǝге

хǝрефлǝрне,

иҗеклǝрне,

кушымчаларны

тɵшереп

калдырмый;

булмаган авазлар ɵстǝп, сүзлǝрне бозмый, бер сүзне икешǝр тапкыр

укымый.

Аңлап уку исǝ укучының текст эчтǝлеген ачык һǝм тирǝн

аңлый

белүендǝ

күренǝ .

Ə бу

үзе

аерым

сүз,

җɵмлǝлǝрнең

мǝгьнǝсен

аңлау,

укылганның

ɵлешлǝре

арасындагы

логик

яки

психологик бǝйлǝнешне билгели алу нǝтиҗǝсе булып тора. Текстны

тулы аңлау ǝсǝрнең тɵп уен белүдǝ һǝм аның эчтǝлегенǝ карата үз

карашыңны, мɵнǝсǝбǝтеңне билгели алуда чагыла.

Балага

текстларны

дɵрес

һǝм

аңлап

укырга

ɵйрǝтү-

коррекцион

мǝктǝп

укытучылары

ɵчен

иң

җаваплы

һǝм

кыен

эшлǝрнең берсе.

Чɵнки акыл үсешлǝре тоткарланган балаларның

бер тɵрлǝре- игътибарсыз, икенчелǝре- укыганны карап бара алмый,

ɵченчелǝре-

начар

күрǝ , начар

ишетǝ ; дүртенчелǝре-

авазларны

дɵрес

ǝйтǝ

алмый,

сакау

сɵйлǝшǝ

. Сɵйлǝмнǝрендǝ,

психологиялǝрендǝ

шундый

дефектлар

булуга

карамастан,

бу

балаларны да коррекцион мǝктǝп программасы нигезендǝ татарча

укырга һǝм сɵйлǝшǝ белергǝ ɵйрǝтергǝ кирǝк.

Коррекцион

мǝктǝптǝ

теге

яки

бу

текстны

уку

алдыннан,

һичшиксез,

текст

алды

дǝресе

үткǝрелергǝ

тиеш.Текст

алды

дǝресендǝ яңа сүзлǝр үзлǝштерелǝ, ǝйтергǝ читен сүзлǝр, грамматик

категориялǝр

искǝ

тɵшерелǝ

яки

ɵр-яңадан

ɵйрǝтелǝ . Баланы

текстны укырга психологик яктан да ǝзерлǝргǝ кирǝк.

Тексттагы

җɵмлǝлǝрне һǝм сүзлǝрне

дɵрес

укырга ɵйрǝтү ɵчен

лексик-

грамматик

күнекмǝлǝрне

камиллǝштерү

дǝресендǝ

түбǝндǝге алымнарны кулланырга мɵмкин:

Авыр сүзлǝрне иҗеклǝп ǝйтү. Кисмǝ хǝрефлǝрдǝн бу сүзлǝрне

тɵзү, уку һǝм язу.

Текста булачак яңа грамматик кагыйдǝлǝргǝ охшаш җɵмлǝлǝр

тɵзү һǝм язу.

Сүзгǝ аваз анализы ясау. Фонетик күнегүлǝр.

Текст

эчтǝлегенǝ

туры

килǝ

торган

рǝсемнǝргǝ

карап,

җɵмлǝлǝр тɵзү.

Яңа сүзлǝр ɵйрǝнү. Сүзлек эше.

Акыл үсешендǝ тайпылышлар булган балалар бер дǝрестǝ 2-

3тǝн артык сүзне хǝтерлǝрендǝ калдыра алмыйлар. Бер дǝрестǝ

ɵйрǝнгǝнне икенче дǝрескǝ оныталар. Шуңа күрǝ текстны укыганда

яңа сүзлǝрне тǝрҗемǝлǝре белǝн тактага язып куярга кирǝк.

Коррекцион мǝктǝптǝ рǝсемнǝр белǝн эшлǝүгǝ зур игьтибар

бирергǝ кирǝклеген онытмаска кирǝк. Файдалы берничǝ күнегүне

ǝйтеп үтү урынлы булыр:

-

Тактага

тɵрле

рǝсемнǝр

кую

һǝм

укучылардан

хикǝягǝ

туры

килгǝнен сайлап алдыру.

- Рǝсемнǝрне сюжет тǝртибендǝ урнаштыру.

- Рǝсемнǝр ярдǝмендǝ текстка 1-2 җɵмлǝ ɵстǝп ǝйтү.

- Хикǝянең эчтǝлеген рǝсемнǝр ярдǝмендǝ сɵйлǝтү.

-

Ике

вакыйганы

«

бутау».

Тактага

алдагы

дǝрестǝ

ɵйрǝнгǝн

темалар буенча рǝсемнǝр куела. Укучыларга рǝсемнǝрне ике темага

туры килǝ торган итеп бүлеп урнаштырырга кушыла. Һ.б.

Билгеле, һǝр дǝрестǝ бу күнегүлǝрнең барысын да үтǝү мɵмкин

түгел. Лǝкин текстны менǝ шундый биремнǝр һǝм күнегүлǝр белǝн

укытканда укучы телǝсǝ- телǝмǝсǝ укырга мǝҗбүр була. Ул һǝр

җɵмлǝне 14-15 кат укый. Уку- балалар яратмаган гади кабатлап

укудан

туктап,

алар

ɵчен

кызыклы

эзлǝнү,

җавап

табуга

ǝверелǝ.Укучы

җɵмлǝлǝрне

аңлап

укый

башлый.

Текстның

җɵмлǝлǝре арасындагы логик бǝйлǝнешне билгелǝргǝ, күрǝ белергǝ

ɵйрǝнǝ.

Соңгы этапта укытучы текстны тагын бер тапкыр сǝнгатьле

итеп үзе укып чыга. Шуннан соң гына һǝр укучыга текстны азагына

кадǝр укып чыгу бурычы куела. Аңлап укыганнан соң уйлануга

этǝргǝн

текст

сɵйлǝм

барлыкка

китерǝ.

Шулай

итеп,

укучылар

диалогик һǝм монологик сɵйлǝмгǝ чыгалар, ситуатив күнегүлǝр

башкаралар.

Нәтиҗә

ясап, шуны ǝйтергǝ телим: дɵрес һǝм аңлап уку

күнекмǝлǝренǝ ия булган бала гына йɵгерек һǝм сǝнгатьле укуга

күчǝ ала. Лǝкин бу- коррекцион мǝктǝп баласы ɵчен бик кыен эш.

Татар телен яратмау хислǝре тудырмас ɵчен, бǝлки, акыл үсеше

тоткараланган

баланы

сǝнгатьле

укуга

мǝҗбүр

итǝргǝ

дǝ

кирǝк

түгелдер. Уку тизлеген тикшерү дǝ тǝкъдим ителми. Шулай булгач,

коррекцион

мǝктǝпнен

татар

теленǝ

ɵйрǝтүдǝге

тɵп

бурычы-

татарчага

дɵрес

һǝм

аңлап

укырга

ɵйрǝтү

һǝм

шул

текстлар,

хикǝялǝр нигезендǝ монологик- диалогик сɵйлǝм оештыру булып

кала.